7/30/2007

Προέρχεται ο Δυισμός εκ δυ(ι-ει)σ μας;;;


Όπως αναφέρει ο Πλάτωνας (
Phaed. 82b10–11), ο Σωκράτης στις συνομιλίες που κάνει με τους μαθητές του, το διάστημα μεταξύ ετυμηγορίας και εκτέλεσης της ποινής του, ισχυρίζεται ότι η φιλοσοφία εξαγνίζει: ελευθερώνει την ψυχή και κυρίως την καθαρή ουσία της από την φυλακή του σώματος.

Aυτή η πλατωνική εικόνα της φιλοσοφίας, εμφανίζεται δυϊστική με δυό τουλάχιστον τρόπους: όχι μόνο διαχωρίζει την ψυχή από το σώμα, αλλά διαχωρίζει τον κόσμο των αισθήσεων από τον κόσμο του νου και τον κόσμο της συνείδησης.

Η εικόνα αυτή, συνοδεύεται από την πρακτική επιταγή του να αποστρέφεται κανείς, ως κακό, το σώμα και ότι παράγεται μέσα του: αισθήσεις, φαντασία, επιθυμίες και συναισθήματα. Αντίθετα η προσκόλληση στον έρωτα του καθαρού λόγου και τής συνείδησης παρέχει, σύμφωνα με την πλατωνική υπόσχεση, την παρηγοριά της θέωσης.

Όταν οι ακαδημαικοί συζητούν για δυϊσμό κατα κανόνα αναφέρονται σ’ έναν κοσμογονικού τύπο δυισμό: ως τον διαχωρισμό ανάμεσα σε δυό κοσμογονικές αρχές και συγκεκριμένα σ’ αυτή του καλού απο τη μιά, του κακού απο τήν άλλη.

Οταν, αντιθέτως, οι μοντέρνοι φιλόσοφοι αναφέρονται στον δυϊσμό, σχεδόν πάντα αναφέρονται στο δυϊσμό με τήν ψυχολογική του έννοια δηλ. : ως τόν διαχωρισμό στα δύο συστατικά της ανθρωπινότητας και συγκεκριμένα ανάμεσα στο σώμα και το νου.

Μελετώντας τις πηγές εμφάνισης κι ανάπτυξης αυτού του πλατωνικού δυϊσμού, βλέπει κανείς ότι θα έπρεπε ίσως νά του είχαμε παραχωρήσει μιά ξεχωριστή θέση στην ιστορία της φιλοσοφίας και τής θρησκείας . Κι αυτό γιατί μια συζήτηση για τους αρχαίους φιλοσόφους προϋποθέτει διαχωρισμούς και των δυο τύπων και κοσμογονικούς και ψυχολογικούς.

Για τους πυθαγόρειους (που ο Σωκράτης υιοθετεί, τρόπον τινά, παρά την μαθητεία του στους μονιστές Μιλήσιους και την μελέτη του, πιθανώς, στους Παρμενίδη και Ηράκλειτο), τον Πλάτωνα και τις διδασκαλίες που τους ακολούθησαν, αυτοί οι δυο τύπου διαχωρισμού, σχετίζονται στενά με ηθικούς κανόνες περί αγνότητας και θεωσης που ανιχνεύονται στην θρησκειολογία λαών της ανατολής. Ο κοσμολογικός δυισμός των πυθαγορείων π.χ. ανιχνεύεται στον ζωροαστρικό δυισμό. Την ίδια όμως στιγμή, η πυθαγόρεια εσχατολογία είναι εντελώς ξένη προς την περσική θρησκεία κι ο ψυχολογικος δυϊσμός της συνομιλεί στενά με την αντίληψη περί καθαρής σκέψης και θεωσης που βρίσκουμε στις πρώιμες μονιστικές ινδικές φιλοσοφικές αντιλήψεις, ώστε να δημιουργείται μιά νέα, ελληνική, σύνθεση ανάμεσα στον μονισμό και τον δυισμό.

Ετσι, όταν ο Πλάτων υιοθετεί τήν Πυθαγόρεια σύνθεση σαν κεντρικό πλαίσιο της φιλοσοφίας του, προϋποθέτει μια λογική ουσιοκρατικής καθαρότητας της σκέψης που έχει κληρονομηθεί απο την ανατολή. Την ουσιοκρατική αυτή καθαρότητα ως τελολογία του πολιτικού συστηματοποιεί αργότερα, στη δυιστική της μορφή, ο Αριστοτέλης στην θεωρία των ζευγών του.

Παρότι λοιπόν, η πλατωνική φιλοσοφία μοιάζει μονιστική, στην πραγματικότητα αποτελεί μιά ευγενή ισορροπία ανάμεσα σε δυϊσμούς διαφορετικής μορφής.Κι αυτή ακριβώς η ακροβασία της, είναι που κάνει για πολλούς τήν ηθική της κανοναρχία οχι απλά ελκυστική αλλά σχεδόν ακαταμάχητη.

No comments: