5/13/2007



Τοπογραφία της Ελλαδογραφίας κι ο Νίκος Γκάτσος

Πάνε μέρες που.., δε μπορεί σε κάποιο ραδιόφωνο θα το ξανάκουσα , είχε κολλήσει στο μυαλό μου εκείνος ο στίχος του Σαββόπουλου «στο χειρότερο του ελληνισμού κομμάτι στην Ελλάδα ζεις» .

Παρά το, σε αρκετά σημεία, προφητικό του τραγουδιού (π.χ «μ’ αγγλικές αλφαβήτες » ..η « την ξένη στην οθόνη σκυμμένοι θεϊκά δεμένοι με την οικουμένη» ) εκείνο το η Ελλάδα-τόπος, ως το χειρότερο του ελληνισμού κομμάτι, μ’ έκανε πάντα να σκαλώνω όχι φυσικά στο αναπόδεικτο, αλλά οπωσδήποτε στο αναπόδεκτο.

Ε ναι, βέβαια , ο Νιόνιος μιλούσε για την Ελλάδα-κράτος. Και πολεοδομία ασφαλώς, και γι’ αυτήν την πνευματική ραχίτιδα του γραικυλισμού, αλλ’ αυτό δεν μ’ ησύχαζε καθόλου.

Πώς να μου βρω μιαν απάντηση στο ερώτημα αν η Ελλάδα μπορεί πράγματι να υπάρξει έξω από τη γεωγραφία της; (π.χ. στους πανέλληνες) η ακόμα-ακόμα κι έξω από τη γλώσσα της, έφτανα να σκέφτομαι.

Πώς να μου βρω μιαν απάντηση αν αυτό το ....ποιοτικά πανταχόθεν ελεύθερο και παντοιοτρόπως οικουμενικό που αναγνωρίζεται ως ελληνικό είναι, η μη, όχι απλώς γέννημα αλλά και τροφοδέκτης της υλικής γεωγραφίας του ;

Πώς να μου βρω, τέλος, μιαν απάντηση στο πως στο καλό συνδέονται -και σε ποιο βαθμό συνεξάρτησης, η ποιητική-δημιουργική ελλαδογραφία με την υλιστική της τοπογραφία ;

Όμως στο πώς έβρισκα μόνο μη πως.

Όπως αναδύονταν, έτσι και παρέμεναν χάσκοντα τα ερωτήματα, αν και κατά καιρούς, στην ζωντανή συζήτηση με τον εαυτό μου, εμπλουτίζονταν από τις ψηφίδες των ιδεών που έρχονταν να προστεθούν πότε με αναγνώσεις, πότε με συνομιλίες, πότε με γεγονότα.

Χθες ωστόσο σ’ αυτά τα ερωτήματα, που ακριβώς επειδή μοιάζουν να τίθενται σε δυϊστική βάση δεν πολυαναπνέουν, μου φάνηκε πως φύσηξε ένα κάποιο αεράκι έτσι καθώς σκάλιζα κάποια παλιά βιβλία τού, και σχετικά με τον, Νίκο Γκάτσο με αφορμή που μας είχε αφήσει 15 χρόνους σαν χθες .

Ο Γκάτσος, έχοντας περισσότερο από κάθε άλλον ποιητή αγγίξει την λαϊκή ψυχή ίσως μπορούσε να μου υποδείξει κάτι σχετικά με το ερώτημα που αναδυόταν στο βουητό του τραγουδιού που με ακολουθούσε .

Απο την αμέργω-Αμοργό του, λοιπόν, μέχρι τα "κατά Μάρκον", πρόσεξα πως η πνευματική διάσταση της ελληνικής ιθαγένειας τοπογραφείται «με το μελάνι και το σφυρί» με εξαιρετική λεπτομέρεια. Και τοπογραφείται κυριολεκτικά ως ολοζώντανη-συγκεκριμένη- αγροτική ενδοχώρα με όραση, γεύση, αφή, ακοή και όσφρηση, με την πανίδα και την χλωρίδα της, με τον ουρανό και την θάλασσά της, τον νυχτερινό της προπάντων ουρανό πάνω από την θάλασσά της Αύγουστο, με τις διαδρομές τών ανθρώπων μέσα και έξω από αυτήν, αλλά και πάνω σ’ αυτήν, με τις ανακυλιόμενες ιστορίες και τους θρύλους που διηγούνται τούτοι μεταξύ τους, στον εαυτό τους και τους άλλους διασχίζοντας το χρόνο .

Αυτά τά υπαίθρια ψυχικά τοπία, μου φάνηκε ξαφνικά πώς δεν θα μπορούσαν να παραχθούν, και ως εκ τούτου να ταξιδέψουν αναπαράγοντας νέους αλλά συγγενείς ψυχικούς τόπους και συναντώντας νέες γεωγραφίες, αν ακριβώς απουσίαζε απο την «γονιδιακή» σύστασή τους η υλική χωρική τους αντιστοιχία.

Και σκέφτηκα πώς αυτό το φως το χαρισάμενο, το φωτόδεντρο δηλαδή, που στο χειρότερο του ελληνισμού κομμάτι λειτουργεί «αντί για φως μου» ως «ο περίγελος του κόσμου» κατά τον Γκάτσο, μοιάζει να είναι ένα μέγεθος τόσο δεμένο με το χώμα του, τάφο του και τροφό του μαζί, που ίσως δεν είναι το "φως που όσο πάει και λιγοστεύει" αλλά το χώμα ! Το χώμα όμως που το μέτρο του ανατρέφει αυτό το δέντρο ως ποιητικό φως :

«Χώμα διψασμένο και γυμνό

Πάνω από τα μέτρα σου δε φτάνω

Κι έχω για πιλότο μου στερνό

Μόνο τον καιρό τον τσαρλατάνο»


Μ’ αυτές κι άλλες παρόμοιες σκέψεις, δεν οδηγήθηκα βέβαια σε κάποια απάντηση. Νομίζω όμως πως αυτό το αίνιγμα τής ελλαδογραφίας, θά παραμένει ανοιχτό ακριβώς ίσως γιατί η απάντηση του δεν μπορεί να είναι στατική αλλά μονάχα δυναμική. Σαν τα ποιήματα και σαν τα τραγούδια.


8 comments:

οι σκιές μιλάν said...

Αυτό το κείμενο θα ήθελα να το έχω γράψει εγώ...

...γιατί δίνει την έννοια της ελλάδας στην πιο ριζική της μορφή, ως τον τόπο που βλάστησαν οι αισθήσεις σου, οι σκέψεις σου, η επικοινωνία και που αν τελικά αποκοπείς από αυτόν, χάνεσαι γίνεσαι εκείνο το ρηχό και στεγνό πράγμα που λέγεται νεο-έλληνας (και τη χρησιμοποιώ μόνο με την στραβή του έννοια εδώ τον όρο).

Ξαναγράψε, μαν...τέτοια κείμενα λείπουν πολύ από τα μπλογκ.

Olyf said...

Στρατή, αυτή η πρωτογενής, μη αστική μορφή του τοπίου που μοιάζει να γεννάει αυτά που λες και τόσο καλά περιγράφουν ποιητές όπως ο Γκάτσος κι ένα μέρος της «παράφωνης» * ποιητικής γενιάς του 70 αργότερα, είναι μια μορφή ακόμα υπαρκτή μεν αλλά γοργά φθίνουσα, όσο και γοργά απαραίτητο, μοιάζει, το να κατανοήσει κανεις το βαθμό της ποιοτικης της σημασίας στο δημιουργικό κομμάτι της ζωής μας στον εδώ χώρο.
Απο την άλλη μεριά, το τοπίο απο μόνο του δεν παράγει πολιτισμό. Είναι κι ο τρόπος που το κοιτάζει κανείς, τι βλέπει σ αυτό και τι σχέση αναπτύσσει μ αυτό.
Το αμπέλι άν το κάνεις πολυκατοικία η ξενοδοχείο, ούτε κρασί βγάζει ούτε Διόνυσους...

* η φράση ("είμασταν παράφωνοι") ανήκει στο Μιχάλη Γκάνα και αναφέρεται στην χρήση παραδοσιακών συμβόλων στην ποίηση απο μιά μερίδα ποιητών της γενιάς του 70

οι σκιές μιλάν said...

συμφωνώ, μόνο που δεν έχω ιδέα πως μπορεί να σωθεί το τοπίο. Η ματιά θα υπάρχει όσο υπάρχουν άνθρωποι και χαίρομαι πολύ που τα μπλογκ έχουν σε μεγάλο βαθμό επικοισθεί από τα σταλάγματά τους.

Θες να μου πεις λίγο για τη "γενια του '70"; Είναι αναλογη αυτής του '30 ή κάτι διαφορετικό;

Olyf said...

Ουτε εγώ. Μου φαίνεται πώς το τοπίο ως landscape escapes. Αν η χώρα δεν χωράει στο ατομικό βλέμμα ως διαρκής προσωπική σχέση πεθαίνει μαζί με τους τρόπους τής παραγωγής της τοσο πνευματικής οσο και υλικής.
Τι με ρωτάς να μάθεις τάχα που δεν τά χουν λύσει αυτοί που τους πρέπει να μιλουν για τετοια;
Τι να πει δηλαδή σ ενα Στρατή Θαλασσινό ένας ουτε καν χιού μαν ;
Μόνο λόγια άλλων, πολλών ανθρώπων σάν αυτά ίσως :
«Αγαπημένε μου ίσκιε, περιττεύει να σου πω, το ποίημα αυτό/ είναι για τη δική μου Ελένη πεποιημένο,/ για το δικό της πρόσωπο όσα μπορώ τραυλίζω».

Rodia said...

Στην Αμοργό
με βήμ' αργό,
στο λήθαργό μου θα χωθώ
και θα χαθώ

Παλιό, τό 'γραψα πριν από 15 χρόνια περίπου και στο χαρίζω:-)
(αν σ' αρέσει, ε)

Olyf said...

M' αρέσει και σ ευχαριστώ πολύ, ειναι πολύ ευγενικό απο μέρους σου (όχι ότι δεν θα ηταν ευγενικό ακόμη κι άν δεν μου άρεσε :).
Γιά κάποιο λόγο μου θυμίζει το ύφος του τραγούδι της Ηδίλης Τσαλίκη (τήν έχεις ακουστά; τί να χει γίνει αραγε αυτη η ψυχη ου ενός lp;)
Υποθέτω οι στιχοι είναι απο τραγούδι ροδια ετσι δεν είναι;

IdentityCafe said...

F A N T A S T I C!

ki ekei pou elega oti paei den tha grapseis tpt diavazw keimeno me @@...
ti na pw, ta sevh mou! me kalypses...

Olyf said...

πανε κι έρχονται τα κειμενα IC κάποια γράφονται κι εδώ... κάποια χάνονται στο δρόμο όπως και να χει την ιθάκη τους δεν τήν γνωρίζουν ..είπαμε μπορεί να είναι κι ο Οδυσσέας τελικά αυτοπροσώπως.. ¨καλημέρες